OTİZMİN NEDENLERİ NELERDİR?

OTİZMİN NEDENLERİ NELERDİR?

Otizmin kesin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, yapılan araştırmalar otizmin gelişiminde hem genetik hem de çevresel faktörlerin önemli bir rol oynadığını göstermektedir. Otizm, biyolojik ve nörogelişimsel süreçlerle ilişkili karmaşık bir durumdur. İşte otizmin nedenleri olarak düşünülen başlıca faktörler:

1. Genetik Faktörler

Otizm spektrum bozukluğunun gelişiminde genetik faktörlerin önemli bir rol oynadığı düşünülmektedir. Aile öyküsünde otizm olan bireylerin, otizmli çocuk sahibi olma olasılığı daha yüksektir. Genetik araştırmalar, otizmle ilişkili birçok genin varlığını ortaya koymuştur. Bunlar arasında:

• Genetik Mutasyonlar: Bazı genetik mutasyonlar ve değişiklikler, beyin gelişimini ve nörolojik işlevleri etkileyerek otizm riskini artırabilir. Özellikle sinir hücrelerinin (nöronların) iletişimini düzenleyen genlerdeki mutasyonlar, otizm gelişimiyle ilişkilendirilmiştir.

• Kalıtsal Yatkınlık: Otizmin ailede yaygınlığına bakıldığında, otizmli bir çocuğa sahip ebeveynlerin başka bir çocuklarında otizm görülme olasılığı daha yüksektir. Ayrıca ikiz çalışmaları, tek yumurta ikizlerinde otizm görülme oranının daha yüksek olduğunu göstermektedir.

• Poligenik Faktörler: Otizm tek bir genle açıklanamayan, birçok genin küçük etkilerinin bir araya gelmesiyle ortaya çıkan bir durum olabilir.

2. Beyin Gelişimindeki Anormallikler

Otizmli bireylerin beyin gelişiminde bazı farklılıklar gözlemlenmiştir. Beyin taramaları, otizmli bireylerin beyin yapılarında ve sinirsel ağlarında bazı anormallikler olduğunu göstermektedir. Örneğin:

• Erken Beyin Gelişimi: Otizmli bireylerin beyinlerinin bazı bölgelerinin erken gelişim sırasında daha hızlı büyüdüğü tespit edilmiştir. Bu durum, sinirsel bağlantıların ve işleyişin normalden farklı olmasına neden olabilir.

• Sinirsel İletişim Problemleri: Beyindeki nöronlar arasındaki iletişimde bozukluklar olabilir. Özellikle sosyal etkileşim ve dil gelişiminden sorumlu beyin bölgelerinde farklılıklar gözlenmiştir.

3. Çevresel Faktörler

Genetik yatkınlık ile birlikte bazı çevresel faktörler de otizm riskini artırabilir. Bu faktörler doğum öncesi, doğum sırası veya doğum sonrası süreçlerde etkili olabilir. Öne çıkan çevresel faktörler şunlardır:

• Hamilelik Sırasındaki Faktörler:

  • İleri anne yaşı veya baba yaşı: İleri yaşta hamilelik veya baba olma otizm riskini artırabilir.
  • Hamilelik sırasında geçirilen enfeksiyonlar: Özellikle hamilelik sırasında geçirilen viral veya bakteriyel enfeksiyonlar, beyin gelişimini etkileyerek otizm riskini artırabilir.
  • Gebelik sırasında kullanılan bazı ilaçlar: Özellikle hamilelik sırasında epilepsi tedavisinde kullanılan valproat gibi bazı ilaçlar otizm riskini artırabilir.
  • Gebelik sırasında zararlı maddelere maruz kalma: Alkol, sigara ve bazı toksik kimyasallara maruz kalma da otizm riskini artırabilir.

• Doğum Sırasındaki Faktörler:

  • Prematüre doğum: Erken doğan bebekler, gelişimsel sorunlar yaşama açısından daha yüksek risk altındadır.
  • Düşük doğum ağırlığı: Doğum ağırlığı düşük olan bebekler otizm açısından daha risklidir.
  • Doğum sırasında oksijen yetersizliği: Beynin oksijensiz kalması, beyin gelişimini olumsuz etkileyebilir.

• Doğum Sonrası Faktörler:

  • Çevresel Toksinler: Kurşun gibi toksik maddelere erken yaşta maruz kalmak beyin gelişimini olumsuz etkileyebilir.
  • Bağışıklık Sistemi Anormallikleri: Bebeğin bağışıklık sistemindeki sorunlar, beyin gelişimini ve sinirsel süreçleri etkileyebilir.

4. Epigenetik Faktörler

Epigenetik, genlerin nasıl çalıştığını düzenleyen biyolojik mekanizmalardır. Genetik yatkınlığa sahip bireylerde çevresel faktörlerin etkisiyle genlerin işleyişinde değişiklikler meydana gelebilir. Yani, genetik olarak otizm riski taşıyan bir bireyde, çevresel faktörler (örneğin enfeksiyonlar, toksinler, stres) bu riski tetikleyebilir.

5. Aşılar ile İlgili Yanlış Anlamalar

Otizmin aşılarla bağlantılı olduğuna dair yaygın bir yanlış anlaşılma bulunmaktadır. Ancak birçok geniş çaplı bilimsel araştırma, aşıların otizmle herhangi bir ilişkisinin olmadığını kesin olarak ortaya koymuştur. Özellikle MMR (kızamık, kabakulak, kızamıkçık) aşısının otizme neden olduğu iddiaları bilimsel olarak çürütülmüştür.

 

Otizmin kesin nedenleri henüz tam olarak anlaşılamamıştır. Ancak genetik yatkınlıkla birlikte çevresel faktörlerin bir kombinasyonu otizm riskini artırabilir. Erken tanı ve müdahale, otizmli bireylerin sosyal, dilsel ve bilişsel becerilerini geliştirmede büyük rol oynar.